De Mixture Assessment Factor (MAF) : een nieuwe parameter voor Safety Data Sheets (SDS)?

Waarom is dit belangrijk?

Veiligheidsinformatiebladen (Safety Data Sheets, SDS) vormen de kern van chemische veiligheid op de werkvloer. Traditioneel werd de mengseltoxiciteit berekend volgens de Dangerous Preparations Directive (DPD), en nu via de Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH) en Classification, Labelling and Packaging (CLP) wetgevingen. Maar in de praktijk worden mensen en het milieu zelden blootgesteld aan één enkele stof; meestal gaat het om complexe mengsels, een fenomeen dat bekendstaat als het “cocktaileffect”. Zelfs als elke afzonderlijke stof onder de veilige grenswaarde blijft, kan de optelsom van blootstellingen risico’s opleveren. Daarom ontstond de behoefte aan een nieuwe aanpak: de Mixture Assessment Factor (MAF) (↗PARC, 2024; (↗ISOPA, 2021; (↗VNCI, 2022; [Annex]).

Lidstaten nemen het voortouw

De term MAF dook voor het eerst expliciet op in maart 2020, in een beleidsvoorstel van de Zweedse en Nederlandse overheden. Hierin werd voorgesteld om de MAF op te nemen in de EU-REACH-regelgeving, zodat gecombineerde blootstelling aan onbedoelde mengsels beter wordt meegenomen in risicobeoordeling en risicobeheer. Dit voorstel werd besproken tijdens de bijeenkomst van de Competent Authorities for REACH and CLP (CARACAL) op 31 maart 2020 (↗Food Packaging Forum, 2020; [Annex]).

Eerdere wetenschappelijke rapporten, zoals het RIVM-rapport, 2024 en het Kortenkamp-rapport 2009 (↗ Kortenkamp-rapport, 2009), legden de basis voor een extra factor bij mengseltoxiciteit, maar gebruikten nog niet de term MAF (↗Toxicologie.nl, 2016; [Annex]).

Politieke en wetenschappelijke discussies

De Europese Commissie nam de MAF op in haar Chemicals Strategy for Sustainability (CSS) (↗CSS, actiepunt 30) om het gecombineerde risico van mengsels te adresseren. Consultaties met stakeholders – industrie, niet-gouvernementele organisaties (NGO’s )en wetenschappers – lieten uiteenlopende meningen zien: maatschappelijke organisaties pleitten voor snelle invoering, terwijl het bedrijfsleven en sommige lidstaten waarschuwden voor economische gevolgen en het gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing voor een generieke MAF (↗PARC, 2024; VNCI, 2022; ↗International Copper Association, 2022).

Hoe werkt het technisch?

Bij de risicobeoordeling van een enkele stof wordt door middel van MAF een extra veiligheidsmarge ingebouwd. Dit verlaagt de maximaal toelaatbare blootstelling aan die stof, zodat er ruimte overblijft voor blootstelling aan andere stoffen.

Voorbeeld: Als een stof normaal veilig is tot een waarde van 100, en er geldt een MAF van 10, dan wordt de toegestane waarde 10. Er bestaan twee benaderingen:

  • MAF factor: eenzelfde verlaging voor alle stoffen.
  • MAF ceiling: alleen verlaging voor stoffen die het meeste bijdragen aan het risico.

De MAF factor raakt dus ook stoffen die nauwelijks bijdragen aan het risico. Dat wordt vaak gezien als disproportioneel en kan leiden tot onnodige beperkingen (↗PARC, 2024; ↗Ecotox Centre, 2023).

Voor sommige stoffen, zoals essentiële metalen (bijvoorbeeld koper), is een generieke MAF wetenschappelijk niet goed onderbouwd. Het kan zelfs leiden tot grenswaarden die lager liggen dan het natuurlijke achtergrondniveau. Daarom pleiten brancheorganisaties voor een meer gedifferentieerde aanpak, waarbij alleen stoffen die echt bijdragen aan het risico extra worden beoordeeld (↗International Copper Association, 2022).

Implementatie en huidige status

De MAF wordt momenteel voorbereid in de herziening van REACH. Implementatie is nog niet afgerond; studies en consultaties bepalen de optimale hoogte en toepassing (↗VNCI, 2023). Er is brede consensus dat een generieke MAF niet altijd geschikt is, vooral voor stoffen met minimale bijdrage aan het mengselrisico of essentiële elementen zoals koper (↗VNCI, 2022; ↗International Copper Association, 2022). CSS actiepunt 31(↗CSS actiepunt 31) breidt het MAF-principe ook uit naar water- en voedselregulering.

Conclusie

De Mixture Assessment Factor (MAF) is ontwikkeld om beter rekening te houden met het gecombineerde risico van chemische mengsels. Het idee is logisch: in de praktijk worden mens en milieu blootgesteld aan mengsels, niet aan losse stoffen.

In de afgelopen jaren is MAF een belangrijk beleidsinstrument geworden binnen de Europese discussie rond REACH. Tegelijkertijd bestaan er grote verschillen in hoe men dit moet toepassen: generiek voor alle stoffen of alleen voor de meest risicovolle.

Voor de industrie betekent dit dat er grote onzekerheid is over de praktische gevolgen. Een hoge, generieke MAF kan leiden tot extra lasten en soms zelfs tot irreële grenswaarden. Tegelijkertijd biedt een zorgvuldige toepassing kansen om risico’s beter te beheersen en het vertrouwen van maatschappij en politiek in de chemiesector te vergroten.

De komende jaren zijn cruciaal. Pas als de uitwerking van MAF in regelgeving definitief is, wordt duidelijk wat de concrete gevolgen zijn voor SDS-creatie, vergunningverlening en dagelijkse praktijk.

📚 Aanvullende bronnen

[Annex] – Belangrijke Publicaties en Rapporten in Nederland over Mengseltoxiciteit

  • Kortenkamp, A. et al. (2009). “State of the Art Report on Mixture Toxicity”
    Uitgebreid rapport in opdracht van de Europese Commissie, met een overzicht van wetenschappelijke inzichten, methoden en beleidsimplicaties rond mengseltoxiciteit (↗PDF).
  • Groten, J.P. et al. (2001). “Mechanisms of combined action of different classes of chemicals”
    Veel geciteerd in overzichtsrapporten, behandelt de mechanismen van gecombineerde toxiciteit (↗WUR eDepot).
  • Hermens, J.L.M. (1983). “Quantitative structure-activity relationships of narcotic chemicals and the toxicity of mixtures”
    Vroeg onderzoek naar mengseltoxiciteit bij waterorganismen (↗WUR eDepot).
  • Jonker, M.J. et al. (1996). “Mixture toxicity: from concepts to mechanisms”
    Bespreekt empirische en mechanistische modellen voor mengseltoxiciteit (↗WUR eDepot).
  • Feron, V.J. et al. (1995). “Toxicity and risk assessment of chemical mixtures”
    Pionierswerk vanuit TNO over de risico-evaluatie van chemische mengsels (↗WUR eDepot).
  • Book: “Mixture Toxicity: Linking Approaches from Ecological and Human Toxicology” (2016, CRC Press)
    Dit boek biedt een breed overzicht van de stand van zaken in zowel humane als ecotoxicologische risicobeoordeling van mengsels (↗WUR Research).
  • Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) & Centrum voor Milieukunde Leiden (CML), diverse rapporten en de Bestrijdingsmiddelenatlas
    Recente Nederlandse praktijktoepassingen en data over mengseltoxiciteit in oppervlaktewater (↗H2O Waternetwerk).
  • Gezondheidsraad (1985). “Normstelling voor niet-kankerverwekkende stoffen”
    Vroeg Nederlands rapport waarin het probleem van gecombineerde blootstelling aan meerdere stoffen wordt beschreven (↗WUR eDepot).
  • EPA (1986). “Guidelines for the Health Risk Assessment of Chemical Mixtures”
    Belangrijk Amerikaans beleidsdocument over de beoordeling van mengselrisico’s (↗WUR eDepot).
  • RIVM (2025). “Berekening mengsel-toxische druk voor oppervlaktewateren bij vergunningverlening”
    Recente Nederlandse rapportage over de toepassing van mengseltoxiciteit bij vergunningverlening (↗Tweede Kamer).

Aanvullende bronnen bij de [ANNEX]

Keer terug naar Blog overzicht
5 1 vote
Article Rating
Subscribe
Notify of
guest
0 Opmerking
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments

ChemPros B.V.

Linkedin Whatsapp Facebook Map-marked-alt
  • KvK: 27271090
  • BTW-nr: NL814112481B02
  • IBAN: NL68INGB0005100026
  • BIC: INGBNL2A
Copyright © 2025
ChemPros B.V in samenwerking EOSD.NL
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x